TBMM Genel Kurulu tarafından kabul edilen 12. Kalkınma Planı’nda maden arama faaliyetleri “kamu yararına yönelik faaliyetler” olarak sınıflandırılırken, yargı madenlerle ilgili tartışmalı bir karara imza attı.
Konya Bölge İdare Mahkemesi’nin, 3’üncü İdari Dava Dairesi’nin 11 Ekim’de Antalya’nın Korkuteli ilçesine bağlı Dereköy Başpınar Yaylası’ndaki tarım arazisine kömür madeni kurulmasını iptal eden kararını bozduğu öğrenildi. Mahkeme, oluşturulacak yeni bilirkişi heyetinin tarım ve madenciliği karşılaştırarak hangisinin kamu yararına daha üstün olduğunu belirlemesi gerektiği sonucuna vardı.
Antalya Toprak Koruma Kurulu, 26 Ekim 2020’de aldığı kararla Başpınar Yaylası’nda yaklaşık 40 hektarlık alanın “tarım dışı kullanıma uygun” olduğuna karar verdi. Bu arazinin yaklaşık 34 hektarı birinci sınıf tarım toprağına sahiptir. Bu tanım toprağın verimli ve işlenmesi kolay olduğu anlamına gelir.
Bu kararla Turkuaz Lignit Kömür İşletmeleri A.Ş.’nin önü açıldı. Dereköy Yaylası’na kömür madeni kurmak. Çünkü tarım arazilerinde madencilik yapılabilmesi için 5403 sayılı Toprak Savunma ve Arazi Kullanımı Kanunu uyarınca kamu yararı kararı alınması gerekiyor. Bu karar 103 üretici tarafından mahkemeye taşındı. Belge kapsamında oluşturulan bilirkişi heyeti madencilik projesine olumsuz görüş verdi. Ancak Enerji ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü, 15 Ekim 2021’de aldığı bir başka kararla yaklaşık 8,5 hektarlık arazide madencilik faaliyeti gerçekleştirilmesi için “kamu yararı” kararı verdi. .
Ardından bu yıl 11 Ocak’ta Antalya 3. İdare Mahkemesi Toprak Savunma Kurulu’nun verdiği kararın iptaline karar verdi. Bu kararın gerekçesinde verimli tarım arazilerinin tarım dışı amaçlarla kullanılamayacağı vurgulandı.
“Yatağan’a 64 bin uçuş olacak”
Bunun üzerine Tarım ve Orman Bakanlığı kararı istinaf mahkemesine götürdü. Bölgede maden açmak isteyen şirket de bakanlığın yanında dosyaya müdahale etti. Bakanlık, dosya kapsamındaki talebinde, söz konusu alanda gerçekleştirilecek madencilik faaliyeti için 15 Ekim 2021 tarihinde “kamu yararı kararı” verildiğini hatırlattı. Bakanlık, proje alanından çıkarılacak kömürün Muğla’daki Yatağan Termik Santrali’nin kömür ihtiyacını karşılayacağını kaydetti. Arazinin madencilik faaliyetleri için kullanılmasının kamu yararına daha uygun olacağını savunan bakanlık, alt mahkemenin kararının iptalini istedi.
Aralarında Çevre ve Ekoloji Hareketi (ÇEHAV) avukatlarından Tuncay Koç’un da bulunduğu üç davacı avukat, Antalya 3. İdare Mahkemesi’nin kararının hukuka uygun olduğunu belirtti. Yatağan Termik Santrali’nin bölgeye tam 280 kilometre uzaklıkta olduğunu belirten avukatlar, savunmalarında bazı hesaplamalara yer verdi. Dava avukatları, bölgeden çıkarılacak madenin 20 tonluk tırlarla Dereköy’den Muğla’ya taşınması halinde yılda 64 bin 762 sefer düzenleneceğini öne sürdü. Bunun kamu yararına olmadığını belirten avukatlar, temyiz başvurusunun reddedilmesini talep etti.
Bölge İdare Mahkemesi’nden bozma kararı
Konya Bölge İdare Mahkemesi 3. İdare Mahkemesi, 11 Ekim’de dosyayı karara bağladı. Oybirliğiyle alınan kararla, Antalya 3. İdare Mahkemesi’nin verdiği iptal kararı da iptal edildi. Belgeyi alt mahkemeye geri gönderen temyiz başvurusu, kararında bazı hususlara dikkat çekti. Temyizde, ilk bilirkişi incelemesinin usule aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
Bölgede iki maden mühendisi, iki ziraat mühendisi ve bir harita mühendisinden oluşan yeni bir bilirkişi heyetinin inceleme yapması gerektiğini belirtti. Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’nün yaklaşık 8,5 hektarlık alanda madencilik faaliyeti için kamu yararı kararı verdiğini hatırlatan istinaf mahkemesi, incelemenin bu alanda yapılması gerektiğini belirtti.
Mahkeme, 8,5 hektarlık arazinin tarım dışı amaçlarla kullanılmasının uygun olup olmadığının, alternatif alan bulunup bulunmadığının, bölgede gerçekleştirilecek tarım veya madencilik faaliyetlerinde kamu üstün yararının bulunup bulunmadığının belirlenmesini talep etti. . Ayrıca önümüzdeki duruşmada bu soruşturmanın sonuçlarına göre karar verilmesi gerektiğini belirtti.
“Bu karar şirketin önünü açıyor”
Karar hakkında DW Türkçe’ye konuşan davanın avukatlarından Tuncay Koç, mahkemenin kararını “kötü bir bozma kararı” olarak nitelendirdi. Avukat Koç’a göre bu karar, maden açmak isteyen şirketin önünü açacak. Avukat Koç, Bölge İdare Mahkemesi’nin Toprak Koruma Kurulu’nu görmezden gelerek Maden Kanunu’na dayanarak gerekçe gösterdiğine dikkat çekerek, şunları söyledi:
“O halde alternatif maden sahası olup olmadığına ilişkin araştırma şu şekilde yapılmalı: Dereköy’den Muğla’ya kadar tüm alanlar araştırılmalı. Çünkü sunulan Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) raporunda kömürün alınacağı belirtiliyor. Yatağan Termik Santrali’nde kullanıldı.”
ÇED süreci, bir projenin doğaya yaratacağı etkilerin tartışılması anlamına gelir. Yatağan Termik Santrali Muğla’nın üç termik santralinden biridir. Muğla Çevre Platformu ve Ekoloji Birliği’nin de aralarında bulunduğu çevre kuruluşlarının bu yıl hazırladığı raporda, Yatağan Termik Santrali’nin doğaya ve insan hayatına ciddi zararlar verdiği iddia ediliyor. Rapora göre, Yatağan’ın da aralarında bulunduğu termik santrallerin bölgede 68 binden fazla erken ölüme, 43 binden fazla erken doğuma neden olduğu iddia ediliyor.
Avukat Koç da mahkemenin kamu yararı tespitine tepki gösterdi. Koç’a göre asıl kamu yararı verimli tarım arazilerinin korunmasıdır. “Maden bir kere çıkarılmış ama yüzyıllardır tarım buranın insanının karnını doyurmuştur” diyen Avukat Koç, “Tarım yüzyıllardır bölge halkını besleyecek potansiyele sahip. Bu toprakları israf edemezsiniz. Asıl kamu yararıdır. Tarım arazilerinin korunması.”
Muğla Milas’taki Akbelen Ormanı davasıyla da kamu yararı tartışması gündeme geldi. Muğla 1. İdare Mahkemesi, 12 Ekim’de YK Enerji’ye Akbelen Ormanı’ndaki maden için verilen izin ve lisansın iptaline ilişkin davaları reddetti. Kararın gerekçesi kamu yararıydı.
Maden arama artık kamu yararına yapılan bir faaliyet değil
Salı günü Türkiye Büyük Millet Meclisi toplantısında onaylanan ve Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 12. Kalkınma Planı, madencilik branşına ilişkin önemli kararları içeriyor. 2024-2028 dönemini kapsayan plana göre yeni maden kanunu hazırlanacak. Ayrıca maden arama faaliyetleri kamu yararına yönelik faaliyetler olarak tanımlanacaktır. Maden izin süreçlerinde bürokrasinin azaltılacağı ve yatırım garantisinin artırılacağı belirtiliyor. Ayrıca yatırım süreçlerinin hızlandırılması ve yatırımcıların üzerindeki idari ve mali yüklerin azaltılması planlanıyor.
